OLKOWSKI I OLKI
Opracowała:
Wiesława Olkowska
NAZWISKO OLKOWSKI – POCHODZENIE, ZNACZENIE, POPULARNOŚĆ
Nazwisko Olkowski (bez daty źródłowej)[1] znajduje się w grupie nazwisk pochodzących od imion na Ol-, typu staropolskiego Oleksy, Oleksander.[2]
Nazwisko pochodzi od zdrobnienia imienia pochodzenia greckiego Aleksander, pierwotnie znaczyło ono ‘obrońca, pomocnik mężów’ (tzn. ludzi) lub ‘odpierający mężów’.[3]
Potencjalne podstawy nazwiska stanowią także nazwy miejscowe: Olk w byłym powiecie prusko-iławskim, Olka w powiecie wileńskim, święciańskim, wileńskim i Olki w byłym powiecie makowskim.
W Polsce mieszkają 2786[4] osoby o nazwisku Olkowski i Olkowska.
Zamieszkują oni w 162 różnych powiatach i miastach. Najwięcej Olkowskich mieszka w Makowie Mazowieckim (417). Najczęściej nazwisko Olkowski i Olkowska występuje w Warszawie , Toruniu , Szczytnie, Olsztynie, Bydgoszczy, Koninie i Ostrołęce.
Geograficzny podział nazwiska Olkowski w Polsce ilustruje mapa.
.
OLKOWSKI W HERBARZACH
Współczesny znawca szlachty mazowieckiej Adam A. Pszczółkowski podaje, iż Olkowscy należą do szlachty Ziemi Różańskiej o herbach nieznanych wywodzącej się z gniazda rodowego Olki-Kurządki, parafia Gąsewo. [5]
Ze Zbioru nazwisk szlachty Nałęcza-Małachowskiego [6] dowiadujemy się, że:
Niesiecki podaje w swoim Herbarzu:[7]:
W Polskiej encyklopedji szlacheckiej[8] czytamy
| OLKOWSKI
h. HOŁOBOK, 1500, 1862
pw.: Olki makowski, lidzki.
OLKOWSKI
h. ROGALA (szlachta mazowiecka-Wolf/Pszczolkowski) |
Herbarz Polski i imionospis zasłużonych w Polsce ludzi[9] podaje:
| Olkowski podpisał elekcyę Jana III.
Stanisław w sztuce drukarskiej wyzwoleniec wydał „Trąba wojenna na pobudkę”. |
OLKOWSKI W ZNACZĄCYCH BIBLIOGRAFIACH
W Bibliografii Polskiej Karola Estreichera[10] znajdujemy dzieło Olkowskiego.
OLKOWSKI W ARCHIWUM GŁÓWNYM AKT DAWNYCH W WARSZAWIE[11]
OLKOWSKI W AKTACH GRODZKICH I ZIEMSKICH Z ARCHIWUM GŁÓWNEGO AKT DAWNYCH W WARSZAWIE
| AKT |
ROK |
TYP |
MIEJSCOWOŚĆ |
STRONA I |
STRONA II |
| MZW t. 5 f. 18 |
1783 |
debitum |
Olki-Kurzątki |
Olkowski |
Dąbrowski |
| MZW t. 5 f. 19 |
1783 |
debitum |
Dąbrówka |
Dąbrowski |
Olkowski |
| MZW t. 5 f. 21 |
1783 |
obligatio |
Chojnowo |
Rawa |
Olkowski |
| MZW t. 5 f. 58 |
1783 |
debitum |
Rzechowo-Gać |
Olkowski |
Chełchowski |
| MZW t. 5 f. 152 |
1784 |
obligatio |
Rzechowo-Gać |
Olkowski |
Olkowski |
| MZW t. 5 f. 167 |
1784 |
debitum |
Olki-Kurzątki |
Olkowski |
Chodkowski |
| MZW t. 5 f. 168 |
1784 |
quietatio |
Majki-Tykiewki |
nee Chodkowski Olkowski |
Majkowski |
| MZW t. 5 f. 180 |
1784 |
quietatio |
Olki-Kurzątki |
Chełchowski |
Olkowski |
| MZW t. 5 f. 182 |
1785 |
obligatio |
Boruty-Kurzątki |
Olkowski |
Mierzejewski |
| MZW t. 5 f. 187 |
1785 |
debitum |
Mamino-Wyszki |
Mamiński |
Olkowski |
| MZW t. 5 f. 188 |
1785 |
debitum |
Chojnowo, Olki-Kurzątki |
Olkowski |
Mamiński |
| MZW t. 5 f. 221 |
1785 |
debitum |
Boruty-Kurzątki |
Olkowski |
Budny, Rawa |
| MZW t. 5 f. 270 |
1785 |
debitum |
Chyliny oboje |
Chrzanowski |
Olkowski |
| MZW t. 5 f. 327 |
1786 |
quietatio |
Rzechowo-Gać |
Olkowski |
Nożewski |
| MZW t. 5 f. 341 |
1786 |
quietatio |
Rzechowo-Gać |
Olkowski |
Nożewski |
| MZW t. 5 f. 342 |
1786 |
quietatio |
Rzechowo-Gać |
Nożewski |
Olkowski |
| MZW t. 5 f. 343 |
1786 |
quietatio |
Rzechowo-Gać |
Olkowski |
Nożewski |
| MZW t. 7 f. 14 |
1788 |
quietatio |
Rawy-Kurzątki |
Olkowski |
Wielodroski |
| MZW t. 7 f. 29 |
1788 |
quietatio |
Rzechowo |
Nożewski |
Olkowski |
| MZW t. 7 f. 38 |
1789 |
debitum |
|
Olkowski |
Budny |
| MZW t. 7 f. 39 |
1789 |
quietatio |
Boruty-Kurzątki |
Olkowski |
Budny |
| MZW t. 7 f. 49 |
1789 |
debitum |
Krzyżewo-Borowe |
Krzyżewski |
Olkowski, Chrzanowski |
| MZW t. 7 f. 79 |
1789 |
obligatio |
Rzechowo-Gać |
Chełchowski |
Olkowski |
| MZW t. 7 f. 143 |
1789 |
obligatio |
Pienice, pow.przasn |
Rawa |
Olkowski |
| MZW t. 7 f. 190 |
1790 |
quietatio |
Chojnowo |
Chojnowski |
Olkowski |
| MZW t. 7 f. 241 |
1790 |
obligatio |
Biedrzyce-Koziaki |
Załęski |
Olkowski |
| PZW t. 37 f. 192 |
1791 |
kwit |
Pienice-Wielkie |
Olkowski |
Suchcicki |
| MZW t. 6 f. 17 |
1791 |
debitum |
Olki-Kurzątki, Chojnowo |
Olkowski |
nee Wiszowaty Grzymałowski |
| MZW t. 6 f. 66 |
1791 |
quietatio |
Olki-Kurzątki |
nee Rawa Olkowski |
Olkowski |
| MZW t. 6 f. 67 |
1791 |
debitum |
Olki-Kurzątki |
Olkowski |
Olkowski |
| PZW t. 42 f. 203 |
1792 |
zastaw |
Pienice |
Kołakowski |
Olkowski |
| PZW t. 42 f. 204 |
1792 |
zastaw |
Pienice |
Mierzejewski |
Olkowski |
| MZW t. 6 f. 139 |
1792 |
obligatio |
Biedrzyce-Koziegłowy |
Kordowski |
Olkowski |
| MZW t. 6 f. 191 |
1792 |
kwit |
Olki-Kurzątki |
Olkowski |
Olkowski |
| MZW t. 6 f. 202 |
1792 |
zastaw |
Niesułowo, pow.przasn |
Olkowski |
Krasiński |
| MZW t. 6 f. 206 |
1792 |
zastaw |
Pienice, pow.przasn |
Rawa |
Olkowski |
| PZW t. 42 f. 132 |
1793 |
dług |
Olki-Kurzątki |
Olkowski |
Olkowski |
| PZW t. 42 f. 266 |
1793 |
zastaw |
Pienice |
Kołakowski |
Olkowski |
| PZW t. 42 f. 267 |
1793 |
zastaw |
Pienice |
Kołakowski |
Olkowski |
| MZW t. 6 f. 237 |
1793 |
zastaw |
Rawy-Kurzątki, Stasie-Kurzątki |
Mossakowski |
Olkowski |
| MZW t. 6 f. 328 |
1793 |
zastaw |
Boruty-Kurzątki |
Olkowski |
Majkowski |
| MZW t. 6 f. 352 |
1794 |
dług |
Olki-Kurzątki |
Olkowski |
Kołakowski |
| MZW t. 6 f. 353 |
1794 |
dług |
Rzechowo-Gać |
Kołakowski |
Olkowski |
| PZW t. 45 f. 45 |
1795 |
dług |
Bobino-Wielkie |
Bobiński |
nee Olkowski Bobiński |
| PZW t. 45 f. 47 |
1795 |
dług |
|
Bobiński |
Olkowski |
W Archiwum Głównym Akt Dawnych znajdujemy Ogólnopolski Indeks Małżeństw Do R. 1899, w którym występuje nazwisko Olkowski.
Olkowski Agnieszka x Sowiński Marcin (Papowo Toruńskie 1850/13)
———- Anna x Łarazdewski? Franciszek (Papowo Toruńskie 1859/7)
———- Antoni x Rybacki Wiktoria (Kazimierz Biskupi 1922/24)
———- Bartłomiej x Gętkowski Marianna (Papowo Toruńskie 1827/2)
———- Bartłomiej x Wiśniewski Małgorzata (Papowo Toruńskie 1809/3)
———- Ignacy x Kolanowski Barbara (Dobrzejewice 1854/7)
———- Ignacy x Urbański Petronela (Papowo Toruńskie 1803/5)
———- Jadwiga x Majewski Bartłomiej (Papowo Toruńskie 1801/4)
———- Jan x Lipartowicz Joanna (Papowo Toruńskie 1840/22)
———- Julianna x Szewczykowski Wojciech (Papowo Toruńskie 1853/4)
———- Katarzyna x Gutowski Wojciech (Papowo Toruńskie 1843/11)
———- Kazimierz x Lewandowski Marianna (Papowo Toruńskie 1830/11)
———- Magdalena x Paszek Baltazar (Kraków – Mariacka 1828/9)
———- Marianna x Duszyński Julian (Płock 1864/33)
———- Marianna x Lenc Jan (Papowo Toruńskie 1817/10)
———- Marianna x Wiśniewski Józef (Papowo Toruńskie 1859/4)
———- Marianna x Zieliński Jakub (Papowo Toruńskie 1830/14)
———- Mikołaj x Wiśniewski Franciszka (Papowo Toruńskie 1799/12)
———- Rozalia x Kozłowski Jan (Grudusk 1867/20)
———- Stefan x Orgaski Marianna (Papowo Toruńskie 1853/9)
———- Wawrzyniec x Balcerowicz Anna (Papowo Toruńskie 1838/8)
———- Wawrzyniec x Neyman Anna (Dobrzejewice 1847/9)
———- Zuzanna x Lipinski Szymon (Dobrzejewice 1842/12)
———- Zuzanna x Szapranski Ludwik (Dobrzejewice 1857/1)
Wiemy, że w Warszawie w roku 1854 mieszkały 3 osoby o nazwisku Olkowski.[12]
|
NAZWISKO |
IMIĘ |
ŹRÓDŁO
UTRZYMANIA |
CYRKUŁ |
ULICA |
DOM |
TYP |
WŁAŚCICIEL |
| Olkowska |
Maryanna |
Nauczycielka |
11 |
Krakowskie Przedmieście |
370 |
K |
Instytut Warsz. Tow. Dobr. |
| Olkowski |
Inspektor |
Inspektor Ochron |
11 |
Krakowskie Przedmieście |
370 |
K |
Instytut Warsz. Tow. Dobr. |
| Olkowski |
Jan |
Markier |
2 |
Zakroczymska 1 |
855/1856 |
K |
Czempiński Ludwik
|
ZNANI OLKOWSCY
Do najbardziej znanych Olkowskich należy O. Gaudenty Olkowski (prawdopodobnie mieszczanin-admin), który w latach 1804-1807 był czterdziestym piątym przeorem Jasnej Góry.
OLKI
Olki to wieś położona w woj. mazowieckim, gminie Sypniewo, w parafii Gąsewo. Zamieszkuje ją obecnie 100 osób.
O miejscowości Olki skąd wywodzą się Olkowscy czytamy w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego[13]
Karol Zierhoffer[14] pisze:
W Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie znajdujemy
dokumenty[15],[16] dotyczące miejscowości Olki-Kurzątki:
| AKT |
ROK |
TYP |
MIEJSCOWOŚĆ |
STRONA I |
STRONA II |
UWAGI |
PRZYDOMKI |
|
PZW t. 42 f. 132 |
1793 |
dług |
Olki-Kurzątki |
Olkowski |
Olkowski |
|
|
MAPA OLK I OKOLIC
SZLACHTA ZIEMII RÓŻAŃSKIEJ
Ziemia Różańska, wydzielona z dawnej Kasztelanii Ciechanowskiej, położona na północnym Mazowszu, znajdowała się pomiędzy Ziemiami Ciechanowską a Łomżyńską. Obejmowała ona obszar 922 km2. Od końca XIV wieku aż po 1793 rok w jej skład wchodziły dwa powiaty różański i makowski, których stolicami były starożytne grody książęce (potem królewskie): Różan i Maków. Dnia 30 grudnia 1793 roku, po reformie administracyjnej Sejmu Grodzieńskiego, do Ziemi Różańskiej zgłosił akces powiat przasnyski. Tak powiększona Ziemia istniała do końca 1798 roku, gdy pruski zaborca utworzył własne powiaty (kreisy). Wówczas to pierwotny obszar Ziemi Różańskiej został wcielony do nowego powiatu pułtuskiego.
Ziemia Różańska obejmowała swym obszarem parafie: Gąsewo, Maków, Nowa Wieś, Różan, Sieluń, Szelkowo, Szwelice oraz niewielkie skrawki parafii Karniewo, Lubiel, Ostrołęka, Podoś (Płoniawy), Pułtusk, Węgrzynowo i Zambski. W 1676 roku z części parafii Gąsewo, Maków i Szelkowo została wydzielona nowa parafia Czerwonka, ufundowana przez Jana Ciemniewskiego. W 1778 roku z części parafii Nowa Wieś oraz obszarów puszczańskich (Płodownica) utworzona została parafia Baranowo, ufundowana przez Kazimierza hr. Krasińskiego, oboźnego wielkiego koronnego. Także w 1778 roku z powodu trudności komunikacyjnych (wylewy rzeki Narew) wsie Sielc i Strachocin zostały odłączone od parafii Zambski i dołączone do Szelkowa. Stan uprzywilejowany (szlachta) Ziemi Różańskiej składał się głównie z drobnej, ubogiej szlachty dziedziczącej na cząstkach wsi. Rody drobnoszlacheckie były niemiłosiernie rozrodzone (stąd obok nazwisk, używały jeszcze dodatkowo przezwisk czy przydomków). Do rodów zamożnych, o większym znaczeniu, dziedziczących na kilku czy kilkunastu folwarkach, piastujących lokalne urzędy, można zaliczyć: Karniewskich, Przeradowskich, Szygowskich, a także niektóre gałęzie Glinków, Dzierżanowskich, Młodzianowskich, Rzechowskich. Z czasem większe majątki (np. Magnuszewo i Zakliczewo, po wygasłych Magnuszewskich i Zakliczewskich) nabyły tu rody pochodzące z sąsiednich ziem. Wraz z majątkami, przyszło znaczenie i urzędy. Podoscy, Karscy, Kliccy, Ciemniewscy, Krasińscy czy Nowodworscy dołączyli do lokalnej elity.
Drobna szlachta natomiast szukała dróg kariery na kresach wschodnich: na Litwie, Rusi Czerwonej, Podolu…
Taką karierę zrobili np. Zabielscy przezwiska Bok, którzy doszli do tytułu hrabiowskiego w Galicji.
Zebrał i opracował: Adam A. Pszczółkowski[17]
SPIS TREŚCI
NAZWISKO OLKOWSKI – POCHODZENIE, ZNACZENIE, POPULARNOŚĆ. 1
OLKOWSKI W HERBARZACH.. 2
OLKOWSKI W ZNACZĄCYCH BIBLIOGRAFIACH.. 4
OLKOWSKI W ARCHIWUM GŁÓWNYM AKT DAWNYCH W WARSZAWIE. 4
ZNANI OLKOWSCY. 11
OLKI. 11
MAPA OLK I OKOLIC. 13
SZLACHTA ZIEMII RÓŻAŃSKIEJ. 14
[1] Nie odnotowano go w źródłach pisanych, albo zrobiono to po 1800 roku
[2] Nazwiska Polaków : słownik historyczno-etymologiczny / Kazimierz Rymut. – Kraków : Wydawnictwo Naukowe DWN, 2001.
[3] Nasze imiona / J. Grzenia. – Warszawa 2002. – S. 34
[4] http://www.przodkowie.com.pl
[5] http://www.zebrowski.net.pl/
[6] Zbiór nazwisk szlachty z opisem herbów własnych familiom zostaiącym w Krolestwie Polskim, i Wielkim Xięstwie Litewskim / przez Piotra Nałęcza Małachowskiego ułożony, poprawiony, pomnożony i powtórnie do druku podany. – Lublin : w Drukarni J. C. K. Mci u XX Trynitarzów, 1805. – S. 337
[7] Herbarz Polski. T. 7 / Kasper Niesiecki. – Lipsk : J.N. Bobrowicz, 1839-1845. – S. 86
[8] Polska encyklopedja szlachecka. T. 9. / [pod naczelną red. S. J. Starykoń-Kasprzyckiego]. – Warszawa : Wydaw. Instytutu Kultury Historycznej, 1935-. S. 154
[9] Herbarz Polski i imionospis zasłużonych w Polsce ludzi wszystkich stanów i czasów :ułożony porządkiem alfabetycznym na podstawie herbarza Niesieckiego i manuskryptów. – T. 1-3 / [Hipolit Stupnicki].- Londyn : Figaro-Press,1963.
[10] Bibliografia polska XIX stulecia. Cz. 3, Stolecie XV-XVIII w układzie abecadłowym. T. 23, N-O / Karol Estreicher ; wyd. Stan. Estreicher. -Kraków : Akademia Umiejętności, 1910. – S. 331
[11] http://www.przodkowie.com
[12] Skorowidz mieszkańców miasta Warszawy z przedmieściami na rok 1854 na podst . http://www.przodkowie.com/
[13]Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. T. 7 / wyd. pod red. Filipa Sulimierskiego, Bronisława Chlebowskiego, Władysława Walewskiego.- Warszawa, 1886. – S. 484
[14] Nazwy miejscowe północnego Mazowsza / Karol Zierhoffer. – Wrocław, 1957. – S. 284
[15] Źródło: http://www.przodkowie.com/agad/
[16] Powyższe dokumenty są przechowywane w Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie [MZW – księgi Makowskie Ziemskie Wieczyste (t. 5-7) ; NMZW – księgi Nowomiejskie Ziemskie Wieczyste (całość, tj. t. 1-16 bez 1, 5 9, 11, 15, 16) ; PZW – księgi Przasnyskie Ziemskie Wieczyste (t.37, 42, 45, 48); WGW – księgi Wyszogrodzkie Grodzkie Wieczyste (t.56, 83, 87); ZGW – księgi Zakroczymskie Grodzkie Wieczyste (t. 67)]
[17] Źródło: http://akson.sgh.waw.pl/~apszczol/maz.htm
Zbigniew L. Olkowski, MD 