OLKOWSKI I OLKI

Opracowała: Wiesława Olkowska

NAZWISKO OLKOWSKI – POCHODZENIE, ZNACZENIE, POPULARNOŚĆ

Nazwisko Olkowski (bez daty źródłowej)[1] znajduje się w grupie nazwisk pochodzących od imion na Ol-, typu staropolskiego Oleksy, Oleksander.[2]

Nazwisko pochodzi od zdrobnienia imienia pochodzenia greckiego Aleksander, pierwotnie znaczyło ono ‘obrońca, pomocnik mężów’ (tzn. ludzi) lub ‘odpierający mężów’.[3]

Potencjalne podstawy nazwiska stanowią także nazwy miejscowe: Olk w byłym powiecie prusko-iławskim, Olka w powiecie wileńskim, święciańskim, wileńskim i Olki w byłym powiecie makowskim.

W Polsce mieszkają 2786[4] osoby o nazwisku Olkowski i Olkowska.

Zamieszkują oni w 162 różnych powiatach i miastach. Najwięcej Olkowskich mieszka w Makowie Mazowieckim (417). Najczęściej nazwisko Olkowski i Olkowska występuje w Warszawie , Toruniu , Szczytnie, Olsztynie, Bydgoszczy, Koninie i Ostrołęce.

Geograficzny podział nazwiska Olkowski w Polsce ilustruje mapa.

.

OLKOWSKI W HERBARZACH

Współczesny znawca szlachty mazowieckiej Adam A. Pszczółkowski podaje, iż Olkowscy należą do szlachty Ziemi Różańskiej o herbach nieznanych wywodzącej się z gniazda rodowego Olki-Kurządki, parafia Gąsewo. [5]

Ze Zbioru nazwisk szlachty Nałęcza-Małachowskiego [6] dowiadujemy się, że:

Niesiecki podaje w swoim Herbarzu:[7]:

W Polskiej encyklopedji szlacheckiej[8] czytamy

OLKOWSKI h. HOŁOBOK, 1500, 1862 pw.: Olki makowski, lidzki.

 

 

Herbarz Polski i imionospis zasłużonych w Polsce ludzi[9] podaje:

Olkowski podpisał elekcyę Jana III. Stanisław w sztuce drukarskiej wyzwoleniec wydał „Trąba wojenna na pobudkę”.

OLKOWSKI W ZNACZĄCYCH BIBLIOGRAFIACH

W Bibliografii Polskiej Karola Estreichera[10] znajdujemy dzieło Olkowskiego.

OLKOWSKI W ARCHIWUM GŁÓWNYM AKT DAWNYCH W WARSZAWIE[11]

OLKOWSKI W AKTACH GRODZKICH I ZIEMSKICH Z ARCHIWUM GŁÓWNEGO AKT DAWNYCH W WARSZAWIE

 

AKT	ROK	TYP	MIEJSCOWOŚĆ	STRONA I	STRONA II
MZW t. 5 f. 18	1783	debitum	Olki-Kurzątki	Olkowski	Dąbrowski
MZW t. 5 f. 19	1783	debitum	Dąbrówka	Dąbrowski	Olkowski
MZW t. 5 f. 21	1783	obligatio	Chojnowo	Rawa	Olkowski
MZW t. 5 f. 58	1783	debitum	Rzechowo-Gać	Olkowski	Chełchowski
MZW t. 5 f. 152	1784	obligatio	Rzechowo-Gać	Olkowski	Olkowski
MZW t. 5 f. 167	1784	debitum	Olki-Kurzątki	Olkowski	Chodkowski
MZW t. 5 f. 168	1784	quietatio	Majki-Tykiewki	nee Chodkowski Olkowski	Majkowski
MZW t. 5 f. 180	1784	quietatio	Olki-Kurzątki	Chełchowski	Olkowski
MZW t. 5 f. 182	1785	obligatio	Boruty-Kurzątki	Olkowski	Mierzejewski
MZW t. 5 f. 187	1785	debitum	Mamino-Wyszki	Mamiński	Olkowski
MZW t. 5 f. 188	1785	debitum	Chojnowo, Olki-Kurzątki	Olkowski	Mamiński
MZW t. 5 f. 221	1785	debitum	Boruty-Kurzątki	Olkowski	Budny, Rawa
MZW t. 5 f. 270	1785	debitum	Chyliny oboje	Chrzanowski	Olkowski
MZW t. 5 f. 327	1786	quietatio	Rzechowo-Gać	Olkowski	Nożewski
MZW t. 5 f. 341	1786	quietatio	Rzechowo-Gać	Olkowski	Nożewski
MZW t. 5 f. 342	1786	quietatio	Rzechowo-Gać	Nożewski	Olkowski
MZW t. 5 f. 343	1786	quietatio	Rzechowo-Gać	Olkowski	Nożewski
MZW t. 7 f. 14	1788	quietatio	Rawy-Kurzątki	Olkowski	Wielodroski
MZW t. 7 f. 29	1788	quietatio	Rzechowo	Nożewski	Olkowski
MZW t. 7 f. 38	1789	debitum		Olkowski	Budny
MZW t. 7 f. 39	1789	quietatio	Boruty-Kurzątki	Olkowski	Budny
MZW t. 7 f. 49	1789	debitum	Krzyżewo-Borowe	Krzyżewski	Olkowski, Chrzanowski
MZW t. 7 f. 79	1789	obligatio	Rzechowo-Gać	Chełchowski	Olkowski
MZW t. 7 f. 143	1789	obligatio	Pienice, pow.przasn	Rawa	Olkowski
MZW t. 7 f. 190	1790	quietatio	Chojnowo	Chojnowski	Olkowski
MZW t. 7 f. 241	1790	obligatio	Biedrzyce-Koziaki	Załęski	Olkowski
PZW t. 37 f. 192	1791	kwit	Pienice-Wielkie	Olkowski	Suchcicki
MZW t. 6 f. 17	1791	debitum	Olki-Kurzątki, Chojnowo	Olkowski	nee Wiszowaty Grzymałowski
MZW t. 6 f. 66	1791	quietatio	Olki-Kurzątki	nee Rawa Olkowski	Olkowski
MZW t. 6 f. 67	1791	debitum	Olki-Kurzątki	Olkowski	Olkowski
PZW t. 42 f. 203	1792	zastaw	Pienice	Kołakowski	Olkowski
PZW t. 42 f. 204	1792	zastaw	Pienice	Mierzejewski	Olkowski
MZW t. 6 f. 139	1792	obligatio	Biedrzyce-Koziegłowy	Kordowski	Olkowski
MZW t. 6 f. 191	1792	kwit	Olki-Kurzątki	Olkowski	Olkowski
MZW t. 6 f. 202	1792	zastaw	Niesułowo, pow.przasn	Olkowski	Krasiński
MZW t. 6 f. 206	1792	zastaw	Pienice, pow.przasn	Rawa	Olkowski
PZW t. 42 f. 132	1793	dług	Olki-Kurzątki	Olkowski	Olkowski
PZW t. 42 f. 266	1793	zastaw	Pienice	Kołakowski	Olkowski
PZW t. 42 f. 267	1793	zastaw	Pienice	Kołakowski	Olkowski
MZW t. 6 f. 237	1793	zastaw	Rawy-Kurzątki, Stasie-Kurzątki	Mossakowski	Olkowski
MZW t. 6 f. 328	1793	zastaw	Boruty-Kurzątki	Olkowski	Majkowski
MZW t. 6 f. 352	1794	dług	Olki-Kurzątki	Olkowski	Kołakowski
MZW t. 6 f. 353	1794	dług	Rzechowo-Gać	Kołakowski	Olkowski
PZW t. 45 f. 45	1795	dług	Bobino-Wielkie	Bobiński	nee Olkowski Bobiński
PZW t. 45 f. 47	1795	dług		Bobiński	Olkowski

W Archiwum Głównym Akt Dawnych znajdujemy Ogólnopolski Indeks Małżeństw Do R. 1899, w którym występuje nazwisko Olkowski.

Olkowski Agnieszka x Sowiński Marcin (Papowo Toruńskie 1850/13)

———- Anna x Łarazdewski? Franciszek (Papowo Toruńskie 1859/7)

———- Antoni x Rybacki Wiktoria (Kazimierz Biskupi 1922/24)

———- Bartłomiej x Gętkowski Marianna (Papowo Toruńskie 1827/2)
———- Bartłomiej x Wiśniewski Małgorzata (Papowo Toruńskie 1809/3)

———- Ignacy x Kolanowski Barbara (Dobrzejewice 1854/7)

———- Ignacy x Urbański Petronela (Papowo Toruńskie 1803/5)

———- Jadwiga x Majewski Bartłomiej (Papowo Toruńskie 1801/4)

———- Jan x Lipartowicz Joanna (Papowo Toruńskie 1840/22)

———- Julianna x Szewczykowski Wojciech (Papowo Toruńskie 1853/4)

———- Katarzyna x Gutowski Wojciech (Papowo Toruńskie 1843/11)

———- Kazimierz x Lewandowski Marianna (Papowo Toruńskie 1830/11)

———- Magdalena x Paszek Baltazar (Kraków – Mariacka 1828/9)

———- Marianna x Duszyński Julian (Płock 1864/33)

———- Marianna x Lenc Jan (Papowo Toruńskie 1817/10)

———- Marianna x Wiśniewski Józef (Papowo Toruńskie 1859/4)

———- Marianna x Zieliński Jakub (Papowo Toruńskie 1830/14)

———- Mikołaj x Wiśniewski Franciszka (Papowo Toruńskie 1799/12)

———- Rozalia x Kozłowski Jan (Grudusk 1867/20)

———- Stefan x Orgaski Marianna (Papowo Toruńskie 1853/9)

———- Wawrzyniec x Balcerowicz Anna (Papowo Toruńskie 1838/8)

———- Wawrzyniec x Neyman Anna (Dobrzejewice 1847/9)

———- Zuzanna x Lipinski Szymon (Dobrzejewice 1842/12)

———- Zuzanna x Szapranski Ludwik (Dobrzejewice 1857/1)

Wiemy, że w Warszawie w roku 1854 mieszkały 3 osoby o nazwisku Olkowski.[12]

NAZWISKO	IMIĘ	ŹRÓDŁO UTRZYMANIA	CYRKUŁ	ULICA	DOM	TYP	WŁAŚCICIEL
Olkowska	Maryanna	Nauczycielka	11	Krakowskie Przedmieście	370	K	Instytut Warsz. Tow. Dobr.
Olkowski	Inspektor	Inspektor  Ochron	11	Krakowskie Przedmieście	370	K	Instytut Warsz. Tow. Dobr.
Olkowski	Jan	Markier	2	Zakroczymska 1	855/1856	K	Czempiński Ludwik

ZNANI OLKOWSCY

Do najbardziej znanych Olkowskich należy O. Gaudenty Olkowski, który  w latach 1804-1807 był czterdziestym piątym przeorem Jasnej Góry.

OLKI

 Olki to wieś położona w woj. mazowieckim, gminie Sypniewo, w parafii Gąsewo. Zamieszkuje ją obecnie 100 osób.

O miejscowości Olki skąd wywodzą się Olkowscy czytamy w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego[13]

Karol Zierhoffer[14] pisze:

W Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie znajdujemy

dokumenty[15],[16] dotyczące miejscowości Olki-Kurzątki:

AKT	ROK	TYP	MIEJSCOWOŚĆ	STRONA I	STRONA II	UWAGI	PRZYDOMKI
PZW t. 42 f. 132	1793	dług	Olki-Kurzątki	Olkowski	Olkowski

MAPA OLK I OKOLIC

SZLACHTA ZIEMII RÓŻAŃSKIEJ

Ziemia Różańska, wydzielona z dawnej Kasztelanii Ciechanowskiej, położona na północnym Mazowszu, znajdowała się pomiędzy Ziemiami Ciechanowską a Łomżyńską. Obejmowała ona obszar 922 km2. Od końca XIV wieku aż po 1793 rok w jej skład wchodziły dwa powiaty różański i makowski, których stolicami były starożytne grody książęce (potem królewskie): Różan i Maków. Dnia 30 grudnia 1793 roku, po reformie administracyjnej Sejmu Grodzieńskiego, do Ziemi Różańskiej zgłosił akces powiat przasnyski. Tak powiększona Ziemia istniała do końca 1798 roku, gdy pruski zaborca utworzył własne powiaty (kreisy). Wówczas to pierwotny obszar Ziemi Różańskiej został wcielony do nowego powiatu pułtuskiego.
Ziemia Różańska obejmowała swym obszarem parafie: Gąsewo, Maków, Nowa Wieś, Różan, Sieluń, Szelkowo, Szwelice oraz niewielkie skrawki parafii Karniewo, Lubiel, Ostrołęka, Podoś (Płoniawy), Pułtusk, Węgrzynowo i Zambski. W 1676 roku z części parafii Gąsewo, Maków i Szelkowo została wydzielona nowa parafia Czerwonka, ufundowana przez Jana Ciemniewskiego. W 1778 roku z części parafii Nowa Wieś oraz obszarów puszczańskich (Płodownica) utworzona została parafia Baranowo, ufundowana przez Kazimierza hr. Krasińskiego, oboźnego wielkiego koronnego. Także w 1778 roku z powodu trudności komunikacyjnych (wylewy rzeki Narew) wsie Sielc i Strachocin zostały odłączone od parafii Zambski i dołączone do Szelkowa. Stan uprzywilejowany (szlachta) Ziemi Różańskiej składał się głównie z drobnej, ubogiej szlachty dziedziczącej na cząstkach wsi. Rody drobnoszlacheckie były niemiłosiernie rozrodzone (stąd obok nazwisk, używały jeszcze dodatkowo przezwisk czy przydomków). Do rodów zamożnych, o większym znaczeniu, dziedziczących na kilku czy kilkunastu folwarkach, piastujących lokalne urzędy, można zaliczyć: Karniewskich, Przeradowskich, Szygowskich, a także niektóre gałęzie Glinków, Dzierżanowskich, Młodzianowskich, Rzechowskich. Z czasem większe majątki (np. Magnuszewo i Zakliczewo, po wygasłych Magnuszewskich i Zakliczewskich) nabyły tu rody pochodzące z sąsiednich ziem. Wraz z majątkami, przyszło znaczenie i urzędy. Podoscy, Karscy, Kliccy, Ciemniewscy, Krasińscy czy Nowodworscy dołączyli do lokalnej elity.
Drobna szlachta natomiast szukała dróg kariery na kresach wschodnich: na Litwie, Rusi Czerwonej, Podolu…

Taką karierę zrobili np. Zabielscy przezwiska Bok, którzy doszli do tytułu hrabiowskiego w Galicji.

Zebrał i opracował: Adam A. Pszczółkowski[17]

[1] Nie odnotowano go w źródłach pisanych, albo zrobiono to po 1800 roku

[2] Nazwiska Polaków : słownik historyczno-etymologiczny / Kazimierz Rymut. – Kraków : Wydawnictwo Naukowe DWN, 2001.

[3] Nasze imiona / J. Grzenia. – Warszawa 2002. – S. 34

[4] http://www.przodkowie.com.pl

[5] http://www.zebrowski.net.pl/

[6] Zbiór nazwisk szlachty z opisem herbów własnych familiom zostaiącym w Krolestwie Polskim, i Wielkim Xięstwie Litewskim / przez Piotra Nałęcza Małachowskiego ułożony, poprawiony, pomnożony i powtórnie do druku podany. – Lublin : w Drukarni J. C. K. Mci u XX Trynitarzów, 1805. – S. 337

[7] Herbarz Polski. T. 7 / Kasper Niesiecki. – Lipsk : J.N. Bobrowicz, 1839-1845. – S. 86

[8] Polska encyklopedja szlachecka. T. 9. / [pod naczelną red. S. J. Starykoń-Kasprzyckiego]. –  Warszawa : Wydaw. Instytutu Kultury Historycznej, 1935-. S. 154

[9] Herbarz Polski i imionospis zasłużonych w Polsce ludzi wszystkich stanów i czasów :ułożony porządkiem alfabetycznym na podstawie herbarza Niesieckiego i manuskryptów. – T. 1-3 / [Hipolit Stupnicki].- Londyn : Figaro-Press,1963.

[10] Bibliografia polska XIX stulecia. Cz. 3, Stolecie XV-XVIII w układzie abecadłowym. T. 23, N-O / Karol Estreicher ; wyd. Stan. Estreicher. -Kraków : Akademia Umiejętności, 1910. – S. 331

[11] http://www.przodkowie.com

[12] Skorowidz mieszkańców miasta Warszawy z przedmieściami na rok 1854 na podst . http://www.przodkowie.com/

[13]Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. T.  7 / wyd. pod red. Filipa Sulimierskiego, Bronisława Chlebowskiego, Władysława Walewskiego.- Warszawa,  1886. – S. 484

[14] Nazwy miejscowe północnego Mazowsza / Karol Zierhoffer.  – Wrocław, 1957. – S. 284

[15] Źródło: http://www.przodkowie.com/agad/

[16] Powyższe dokumenty są przechowywane w Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie [MZW – księgi Makowskie Ziemskie Wieczyste (t. 5-7) ;    NMZW – księgi Nowomiejskie Ziemskie Wieczyste (całość, tj. t. 1-16 bez 1, 5 9, 11, 15, 16) ;   PZW – księgi Przasnyskie Ziemskie Wieczyste (t.37, 42, 45, 48); WGW – księgi Wyszogrodzkie Grodzkie Wieczyste (t.56, 83, 87); ZGW – księgi Zakroczymskie Grodzkie Wieczyste (t. 67)]

[17] Źródło: http://akson.sgh.waw.pl/~apszczol/maz.htm

• Uncategorized